1980. "Ja nie chcę wiele, ale nie mniej niż wszystko: żeby siedzieć na jerozolimskim ganku i nic nie rozumieć”

Kiedyś było inaczej.

Kiedyś marzenia były tylko częściowo w zasięgu ramion, a ich osiągnięcie zdawało się być celem całego życia. Celem ostatecznym. Spełnieniem.

Kiedyś każdy krok miał sens, jakieś większe znaczenie, konkretne intencje.

Kiedyś była łatwowierna, naiwna i lekkomyślna. Wierzyła w miłość od pierwszego wejrzenia, w uczciwość i w Powrót.

Kiedyś śpiewała wieczorami psalmy, opatrywała rany żołnierzy i pragnęła walczyć na froncie.

Kiedyś nie było lepsze. Było inne.

          Stała w oknie swojej pracowni i wyobrażała sobie, jak pięknie musi teraz wyglądać  jej kraj. Wrzosowiska na wzgórzu Golan, uprawy cytrusów na równinie Sharon, niekończące się pola zboża na nizinie Judzkiej. Jej kraj. Chciałaby tam wrócić, w zasadzie marzyła o tym. Wiedziała jednak, ze jest to niemożliwe, że teraz już tam nie ma dla niej miejsca, jej powrót zniszczyłby życie zbyt wielu osobom. A ona nie chciała niszczyć życia nikomu.

miesiąc wcześniej

          Rachel opadała z sił. Ten entuzjazm, który na tak długo jej starczył, chęci, których wciąż nie brakowało, i energia, która zwyczajnie się kończyła. Tommie miała wiele pomysłów, wspaniałe idee, niektóre dość górnolotne, plany, marzenia i całkowity brak organizacji. Sypiała po cztery godziny, by później cały dzień stać na nogach i jeść zamówione przez telefon dania w czasie krótkich i rzadkich przerw. Zdarzały się dni, gdy nie miała siły wracać do mieszkania i usypiała w pracowni, a wraz z pierwszymi promieniami słońca wrzucała stare opakowania po jedzeniu do toreb foliowych, bo miała przyjść jakaś klientka. Żyła konkretnie tym co tu i teraz, nie zważając na konsekwencje, dolegliwości, przyszłość nie zawartą w jej marzeniach i planach. Zapominała, tak najzwyczajniej, że przecież jest tylko człowiekiem a nie maszyną. Organizmem, który ma ograniczone możliwości, a nie najlepszą wersją idealnego człowieka. Kobietą, mającą swoje uczucia, a nie tylko istotą usiłującą przepracować, lub może raczej zapracować, je.

          Co więcej, cała ta rzecz nie rozchodziła się o to, że blondynka powinna wyjechać na dwa tygodnie gdzieś, gdziekolwiek, byleby odpocząć. Tu chodziło bardziej o jej podejście do samej siebie i swojego życia. Mówiąc wprost- uważała, że skoro ma 27 lat, to musi zrobić wszystko, dosłownie wszystko, by coś w swoim życiu osiągnąć. Miała coraz mniej czasu, czyż nie? W końcu zaraz skończy trzydzieści lat, stamtąd całkiem blisko do czterdziestki, a po chwili w oczach całego świata będzie zbyt stara na cokolwiek- tak wyglądała ta sytuacja w jej własnych oczach. Nie pomógł nawet Paul, który sprawdził, że Anna Wintour ma 64 lata, J. K. Rowling 48, a sama królowa Elżbieta II 88. Wciąż uważała, że jej życiowa szansa zbliża sie ku końcowi, trzeba więc ją wykorzystać maksymalnie- poprzez praktykę w teatralnej garderobie, tworzenie pierwszych własnych kolekcji, szycie dla klientów, bo jakoś zarabiać tez trzeba, i zaangażowanie w mniej lub bardziej przypadkowe projektowanie z Sol.  Mówiąc wprost Tommie była przemęczona i nie bardzo chciała cokolwiek zrobić, by to zmienić. Wyglądała właściwie jak śmierć, miała coraz mniej energii i zapału, a jednocześnie ani trochę nie odpuszczała. Takie błędne koło właściwie.

          Tego dnia kończyła pierwszą wersję sukienki druhny. Tak, niektórzy biorą śluby, kochają kogoś, są kochani przez innych, mają wielu przyjaciół i generalnie są szczęśliwi. Innym zostaje tylko dbanie o to, by szczęście tamtych na pewno wciąż trwało, i za taką osobę można uznać właśnie Tommie. Kończyła więc  prototyp fuksjowej sukienki , gdy spojrzała, całkiem przypadkiem, na drzwi do pracowni. Były zamknięte, jednak o framugę opierał się młody chłopak, trzymający ręce w kieszeniach spodni i obserwujący uważnie jej ruchy.

          -Zgubiłaś cama- Powiedział spokojnie, prostując się. Ona jeszcze przez dłuższą chwilę milczała, wpatrując się w niego niepewnie. Nie miała wątpliwości, kto to jest, nie dziwiło jej też to, jak ją odnalazł. Nie miała jednak żadnego, najmniejszego pomysłu na to, dlaczego tutaj jest.

          -Warkocz, ścięłam go gdy tu wróciłam- Odpowiedziała w końcu, stojąc wciąż w miejscu. To nie tak, że jego widok ją sparaliżował, po prostu nie bardzo wiedziała co ma zrobić, jak powinna się zachować. Gdy widziała go po raz ostatni byli w Izraelu, trwała wojna a oni byli niczym nieszczęśliwi kochankowie walczący o każdy kolejny dzień. Rachel i Joel, Joel i Rachel. Może bardziej kochankowie niż nieszczęśliwi, i walczyli, choć nie wyglądało to aż tak tragicznie. Później jej służba się skończyła, zostawiła szpital, w którym pełniła funkcję pielęgniarki i wróciła do Nowego Jorku, zaraz po tym jak nie potrafiła w żaden sposób dogadać się z matką. On tam został, po trzech latach skończył swoją służbę, wziął ślub. Co więc robił tutaj, bez słowa, ot tak stojąc sobie u niej w pracowni?

          -Nie cieszysz się, że tu jestem?- Przerwał w końcu ciągnącą się ciszę, jednocześnie wskazując kciukiem na drzwi, co miało sugerować, że może wyjść, jeśli tylko tego Tommie właśnie chce.

-Rachel…- Dodał jeszcze po chwili, niemal błagalnie.

           -Nie wiem, czy się cieszę, nie wiem dlaczego tu jesteś, nie wiem czy… Coś się stało z Shoshaną?- Dopiero po chwili uświadomiła sobie, że coś mogło stać się jej przyjaciółce, przecież nie miała już od jakiegoś czasu żadnych informacji od niej. A kto byłby lepszym wysłannikiem, żeby ją o tym powiadomić, jeśli nie brat Shoshany?

          -Nie, wszystko z nią w porządku. Chce wrócić na wojnę. Matka się nie zgadza, boi się że tym razem nie wrócimy, na pewno nie oboje.- On wciąż stał przy drzwiach, ona obok manekinu, trzymając w dłoni kilka szpilek. Zachowywali się trochę jak dwoje, może nie obcych sobie, ale obojętnych wobec siebie ludzi. Minęło sześć lat. Wiele się zmieniło, a oni już nie byli sobie bliscy.

         -Chcesz wrócić?- Nie dziwiło jej to, chciała nawet zapytać czy jego żona również, ale nie zrobiła tego. Bała się poruszać jej temat, bała się też odpowiedzi. Mogłaby się dowiedzieć, że Joel ma dzieci, że jest bardzo zakochany, albo w drugą stronę- nieszczęśliwy. Każda odpowiedź byłaby zła, każda wywołałaby w niej jakieś emocje.

          -Dlatego tu jestem. Muszę zrobić badania, zresztą nieważne. Wyglądasz strasznie.- Niespodziewanie dla samej siebie, dla niego chyba również, Tommie roześmiała się. Nie widział jej sześć lat- pierwszym, na co zwrócił uwagę było to, że ścięła włosy, drugim to, że wyglądała strasznie.

          -Tak wyglądają zwykli ludzie.

         -Nie, nie, wyglądasz inaczej, starzej. Jesteś niewyspana, głodna, zmęczona. I nie zaprzeczaj- Dodał od razu, widząc jak otwiera usta by zaprotestować.- Zostaw to, co robisz, idziemy na obiad. Gdzie jest najbliższa koszerna knajpka?

          Nieznacznie wzruszyła ramionami, niczym posłuszne dziecko odłożyła szpilki i wsunęła na bose stopy buty. Znał ją, pamiętał, wiedział że nie będzie z nim dyskutowała i że na pewno nie ma nic do jedzenia w mieszkaniu.

          -Nieważne, idź na górę, kupię coś i zrobię obiad.

Kiedyś było inaczej.

Kiedyś on był całym jej światem, ona jego wszechświatem.

Kiedyś sądzili że wojna skończy się ostatecznie, a oni będą mogli być razem. Szczęśliwi.

Kiedyś nie było jej niedoszłego narzeczonego i jego żony. Mieli siebie i to im wystarczyło za cały świat.

Kiedyś znajdywali radość w każdej wspólnej chwili, w każdej sekundzie. Mieli tego czasu niewiele i potrafili go docenić.

Kiedyś każdy jeden dotyk był dla nich intymny, czuły, upragniony.

Kiedyś nie było lepsze. Było inne.

          Będąc już w mieszkaniu odkryła niespodziewanie, że Shoshana napisała do niej ponad tydzień wcześniej. „Joel przyjeżdża, nie zrób nic głupiego” zdawało się być najważniejszym fragmentem wiadomości, której ona nawet nie zauważyła. Miała wrażenie, że wiele stało się za jej plecami. Joel wiedział, gdzie ma mieszkanie, nie był zdziwiony że nie wie, gdzie jest koszerna restauracja i nie wypytywał jej o nic. Podczas, gdy ona przez sześć lat ani razu nie zapytała przyjaciółki o jej brata, przeświadczona, że tak będzie lepiej, łatwiej, po prostu dobrze, on wiedział o niej wiele, może nawet wszystko. Tylko czy to miało jakiekolwiek znaczenie?

          Miała zamiar trochę ogarnąć w mieszkaniu, usiadła jednak na chwilę na kanapie i usnęła. Nie wiedziała, ile czasu minęło. Gdy obudził ją Joel leżała w łóżku, za oknami ściemniało się powoli, mieszkanie było sprzątnięte a na stole stał gorący kreplach i wino koszerne. 

          Najpierw zaczęli rozmawiać bardziej przyjaźnie. Później otworzyli wino i coraz częściej w mieszkaniu rozbrzmiewał śmiech. Na koniec trzy butelki stały puste i wszystko było już jak dawniej.

          Gdy obudziła się rano, czując zapach świeżych bajgli, nie czuła wyrzutów sumienia. Nie miała ich też przez następne cztery dni, a nawet jeszcze dłużej. Gdy na lotnisku żegnali się zwyczajowym Baszana haba’a Bejeruszalaim, wymawianą zawsze na zakończenie Paschy obietnicą, nie sądziła że będzie miała te słowa w swoich myślach jeszcze długo. Kiedyś wierzyła w Powroty, jednak od pewnego czasu to zwyczajowe „w przyszłym roku w Jeruzalem” było dla niej tylko słowami bez pokrycia.

          Stała w pracowni, wpatrując się w betonowy Brooklyn. Była rozdarta. Chciałaby wrócić do Izraela, wrócić na wojnę. Wiedziała, ze sytuacja w jej kraju nie naprawi się, nie w najbliższym czasie, czuła też obowiązek, by w tych wydarzeniach uczestniczyć. Była jednak świadoma również tego, że nie poleci tam. Nie teraz, nie za rok, nie za pięć lat. Zniszczyłaby życie Joela, jego żony, ich rodziny. Namieszałaby, nieproszona weszłaby w środek ich małżeństwa. Nagle zaczęła rozumieć ludzi, którzy pragną przyjechać do Jerozolimy, spędzić tam Paschę, wrócić do Ziemi Obiecanej, a jednak żyją w rozdarciu, z dala od marzeń.

          Gdyby wojna się skończyła już dawno, gdyby nie miał żony, gdyby tu nie przyjechał, gdyby nie zostawał u niej na noce, gdyby nie zaszła w ciąże. Jest taka żydowska pieśń- Dayenu, śpiewana zawsze podczas Paschy. Wychwalają wtedy Pana za wszystko, co im dał, za całe wyzwolenie, wyprowadzenie z Egiptu, i mówią, że nawet, gdyby któregokolwiek z elementów tego wyzwolenia zabrakło, to to by im wystarczyło. Byliby wdzięczni za to, co otrzymali, bo to i tak byłoby więcej, niż na to zasługują. Tak się teraz czuła, poza tym, że nie odczuwała radości i wdzięczności.  Gdyby tylko zabrakło jednego z tamtych elementów, albo właśnie jeden z nich się spełnił- mogłaby wrócić, mogłaby tam jechać.

          

          Jeśli Jahwe istnieje i karze ludzi za ich błędy, to właśnie ją ukarał. 

[to w zasadzie jest pierwsza część, chyba. Druga powstanie w trakcie wakacji gdzieś, o ile powstanie. Tekst kopiując się z worda częściowo skopiował się tak jak był tam (patrz odstępy i akapity), a częściowo nie. Ze trzy razy go sprawdzałam i poprawiałam, ale zapewne i tak coś jest nie tak.
Jeśli komuś sie chciało dotrzeć aż tu, to jestem po wrażeniem, serio, i dziękuję z całego mego serca.
A no i cytat w tytule, jak to u mnie zwyczajowo, z wiersza. Tym razem "Zielony wiersz" Władysława Broniewskiego]